Przyroda - klasa VI

Wymagania edukacyjne i kryteria ocen z przyrody – klasa VI

Tytuł rozdziału

w podręczniku

Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń:

Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń:

Wymagania na ocenę dobrą Uczeń:

Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń:

Wymagania na ocenę celującą Uczeń:

  wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej

1. Czym jest Wszechświat?

rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii heliocentrycznej

odróżnia gwiazdy od innych ciał niebieskich; podaje nazwę galaktyki, w której znajduje się Układ Słoneczny; wymienia rodzaje ciał niebieskich

omawia założenia teorii geocentrycznej; omawia założenia teorii heliocentrycznej; wyjaśnia, czym są galaktyki

wyjaśnia, czym jest Wszechświat; wyjaśnia przyczyny pozornego ruchu sklepienia niebieskiego; wyjaśnia, czym jest rok świetlny

przygotowuje dodatkowe informacje na temat Wszechświata

2. Układ Słoneczny

podaje nazwę jednej gwiazdy

i 2-3 planet; podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, księżyc, kometa;

wymienia nazwy 2 planet Układu Słonecznego posiadających księżyce

podaje różnice między planetami a gwiazdami; opisuje Słońce

opisuje budowę i wygląd

komety

wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego;

wyjaśnia, czym są planetoidy; identyfikuje, na podstawie opisu, ciała niebieskie

dzieli planety na typy: ziemskie, olbrzymy i karłowate;

wyjaśnia różnice między meteorami a meteorytami

przygotowuje dodatkowe informacje dotyczące poszczególnych planet Układu Słonecznego;

przygotowuje dodatkowe informacje na temat badań kosmosu

3. Ziemia - nasza planeta

opisuje kształt Ziemi; odczytuje z rysunku wymiary Ziemi

wyjaśnia, dlaczego na Ziemi panują warunki sprzyjające życiu; omawia budowę globusa

wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska; wyjaśnia, czym jest oś ziemska

podaje podstawowe wymiary kuli ziemskiej

wykonuje model Ziemi,

np. z plasteliny, w ustalonej przez siebie skali

4. Pole magnetyczne Ziemi

podaje przykłady ciał przyciąganych przez magnes; podaje przykłady ciał, których magnes nie przyciąga;

wymienia przykłady zastosowań igły magnetycznej; buduje prosty kompas na podstawie instrukcji zamieszczonej

w podręczniku

podpisuje bieguny na rysunkach magnesów przyciągających się lub odpychających, używając symboli N i S; na podstawie obserwacji rysuje linie sił pola magnetycznego;

pokazuje na globusie bieguny magnetyczne Ziemi

wyjaśnia pojęcia: bieguny jednoimienne, bieguny różnoimienne

wykazuje istnienie pola magnetycznego Ziemi za pomocą kompasu; podaje przykłady przedmiotów zakłócających wskazania kompasu

omawia, w jaki sposób można otrzymać magnes; wyjaśnia pojęcia: pole magnetyczne, linie sił pola magnetycznego; omawia zależność między położeniem ziemskich biegunów geograficznych i magnetycznych

wyjaśnia, wykorzystując wiadomości na temat budowy wnętrza Ziemi, dlaczego jest ona nazywana wielkim magnesem

5. Do czego służą linie na globusie?

pokazuje na mapie świata

i globusie: południki, równoleżniki, równik; określa kierunki na półkuli północnej; zaznacza na rysunku globusa półkule: wschodnią i zachodnią, północną i południową

wyjaśnia, czym różni się równik od pozostałych równoleżników, korzystając z globusa lub

mapy świata; podpisuje na rysunku schematycznym południki, równoleżniki, równik; określa kierunki na mapie świata;

zaznacza na mapie świata lub globusie punkty leżące na tym samym równoleżniku lub południku

wyjaśnia znaczenie pojęć:

siatka geograficzna, siatka kartograficzna; wyjaśnia pojęcia: południki, równoleżniki, równik;

podaje nazwy półkul, na których są położone wskazane na mapie świata lub globusie kontynenty, państwa, miasta

omawia różnice między południkami równoleżnikami;

podaje przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności określania położenia punktów na Ziemi

wyjaśnia pojęcia: długość geograficzna, szerokość geograficzna;

określa współrzędne geograficzne dowolnych punktów na mapie






Tytuł rozdziału

w podręczniku

Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń:

Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń:

Wymagania na ocenę dobrą Uczeń:

Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń:

Wymagania na ocenę celującą Uczeń:

6. Ruch obrotowy Ziemi

wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień

i noc; wyjaśnia, czym jest doba

zaznacza na rysunku lub demonstruje na globusie kierunek ruchu obrotowego Ziemi

określa, gdzie wcześniej wschodzi Słońce, mając podany punkt odniesienia

wyjaśnia, dlaczego na Ziemi występują różnice czasu

wskazuje spośród dwóch wybranych miast polskich to, w którym Słońce wzejdzie lub zajdzie wcześniej

7. Ruch obiegowy Ziemi

podaje, ile czasu trwa obieg Ziemi wokół Słońca; wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku; pokazuje na mapie świata i globusie zwrotniki Raka

i Koziorożca, równik, koła podbiegunowe

wyjaśnia, dlaczego wprowadzono rok przestępny; omawia oświetlenie Ziemi w dniach równonocy;

pokazuje na mapie świata

i globusie strefy oświetlenia Ziemi

wymienia skutki nachylenia osi ziemskiej; omawia oświetlenie Ziemi w dniach przesileń letniego i zimowego; charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi

wyjaśnia, od czego zależą zmiany dopływu energii słonecznej w ciągu roku; omawia wpływ zmian oświe­tlenia Ziemi przez Słońce na warunki życia organizmów; wyjaśnia, posługując się sche­matem, dlaczego na obszarach podbiegunowych trwa noc polarna i dzień polarny

przygotowuje dodatkowe informacje na temat czasu obiegu planet Układu Słonecznego po orbitach wokół Słońca w latach i dniach ziemskich;omawia wpływ zróżnicowanego oświetlenia Ziemi przez Słońce na gospodarkę człowieka

8. Przez lądy i oceany

pokazuje na mapie świata

i globusie położenie kontynentów; odczytuje z mapy świata nazwy kontynentów; opisuje wybrany kontynent;odczytuje z mapy nazwy co najmniej 3 oceanów; wyjaśnia, dlaczego obszary nadmorskie są atrakcyjnym miejscem wypoczynku

wyjaśnia pojęcie: kontynent;

charakteryzuje Azję;

wymienia nazwy wszystkich oceanów; pokazuje na mapie świata położenie wszystkich oceanów;

podaje przykłady towarów transportowanych drogą morską

omawia położenie kontynentów na poszczególnych półkulach;

porównuje Amerykę Północną i Amerykę Południową; omawia rolę oceanu jako magazynu żywności; wymienia przykłady surowców mineralnych pozyskiwanych

z wód i spod dna oceanów

wymienia nazwy kontynentów według ich powierzchni, rozpoczynając od największego;

charakteryzuje poznane kontynenty;

wymienia nazwy oceanów według ich powierzchni, rozpoczynając od największego; pokazuje na mapie

świata lub globusie miejsca wydobywania ropy naftowej gazu ziemnego spod dna mórz oceanów

przygotowuje wykres słupkowy ilustrujący zestawienie powierzchni kontynentów; omawia wędrówkę kontynentów; przygotowuje wykres słupkowy ilustrujący zestawienie powierzchni oceanów; omawia ukształtowanie dna oceanicznego

9. Podróże
i odkrycia geograficzne

omawia przebieg wyprawy Krzysztofa Kolumba;

wymienia imiona i nazwiska przynajmniej dwóch podróżników, którzy dokonali istotnych odkryć geograficznych

pokazuje na mapie świata lub globusie trasę wyprawy

morskiej F. Magellana;

wymienia odkrycia J. Cooka

wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych; wymienia zasługi: B. Diaza, A. Vespucciego i V. da Gamy

w poznawaniu świata;

charakteryzuje odkrycia geograficzne dokonane w XX w.

pokazuje na mapie świata lub globusie portugalską drogę wschodnią; pokazuje na mapie świata lub globusie zachodni szlak hiszpański; wskazuje różnice między podróżami odkrywczymi odbywanymi w XVII-XX w.

a podróżami z epoki wielkich odkryć geograficznych

wymienia odkrycia polskich podróżników - badaczy; pokazuje na mapie świata obszary, które odkrywali i opisywali Polacy;

przygotowuje prezentację „Polscy podróżnicy - badacze świata”, podkreślającą rolę Polaków w poznawaniu poszczególnych kontynentów

           
10. Podsumowanie działu 1

         
1. Ruch ciał

podaje przykłady ruchu ciał; na podstawie rysunku toru rozpoznaje ruch prostoliniowy

i krzywoliniowy

wyjaśnia, czym jest ruch ciał; charakteryzuje wielkości opisujące ruch: prędkość, drogę, czas

wyjaśnia, czym jest układ odniesienia; wyjaśnia,

na czym polega względność ruchu; oblicza prędkość poruszającego się ciała

omawia, podając przykłady, względność ruchu i spoczynku; oblicza drogę, czas, mając podane pozostałe wielkości opisujące ruch

wykonuje obliczenia wymagające przeliczania jednostek prędkości

           





Tytuł rozdziału

w podręczniku

Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń:

Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń:

Wymagania na ocenę dobrą Uczeń:

Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń:

Wymagania na ocenę celującą Uczeń:

2. Siła tarcia

podaje przykłady występowania siły tarcia

podaje przykłady sytuacji,

w których występuje niewielkie tarcie

omawia znaczenie siły tarcia; wymienia sposoby zmniejszania i zwiększania siły tarcia

wyjaśnia, od czego zależy siła tarcia

na podstawie dodatkowych źródeł podaje przykłady działania siły tarcia w organizmie człowieka (stawy); wyjaśnia, związek powstawania lawin błotnych lub śnieżnych z siłą tarcia

3. Siła oporu powietrza i wody

wymienia czynniki, od których zależy wielkość siły oporu;

omawia doświadczenie badające siłę oporu powietrza

wyjaśnia pojęcie: siła oporu;

formułuje wnioski na podstawie przeprowadzonego doświadczenia badającego siłę oporu powietrza

omawia znaczenie sił oporu;

przeprowadza doświadczenie porównujące siły oporu powietrza i wody

omawia zależność między poszczególnymi czynnikami a wielkością siły oporu;

porównuje siły oporu powietrza
i wody na podstawie przeprowadzonych doświadczeń

opisuje przystosowania budowy zewnętrznej zwierząt żyjących

w wodzie i na lądzie służące zmniejszeniu siły oporu ich ruchu

4. Zjawisko elektryzowania

podaje przykłady elektryzowania ciał z życia codziennego

omawia wzajemne oddziaływanie ładunków elektrycznych o takich samych różnych znakach

wyjaśnia, czym jest siła elektryczna

omawia sposób, w jaki ciała naelektryzowane oddziałują na ciała obojętne elektrycznie; wyjaśnia, czym są wyładowania elektryczne

wyjaśnia, dlaczego przebywanie w samochodzie podczas burzy jest bezpieczne

5. Prąd elektryczny

podaje przykłady odbiorników prądu; rysuje schemat prostego obwodu elektrycznego; buduje prosty obwód elektryczny wg instrukcji 
w podręczniku; wymienia zasady oszczędnego korzystania z energii elektrycznej

podaje przykłady źródeł prądu; podaje przykłady przewodników i izolatorów elektrycznych; wyjaśnia, dlaczego należy dobierać odbiorniki w zależności od napięcia prądu;

bada doświadczalnie przewodnictwo elektryczne różnych ciał

wyjaśnia pojęcia: przewodniki, izolatory; podaje wartość napięcia występującego w domowej instalacji elektrycznej, akumulatorach samochodowych, bateriach;

wymienia skutki przepływu prądu elektrycznego

wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny;

omawia wpływ przepływającego prądu na igłę magnetyczną

omawia zasadę działania bezpieczników; oblicza zużycie prądu w ciągu godziny przez wybrane odbiorniki

6. Światło i cień

podaje przykłady sztucznych źródeł światła; podaje cechy obrazu zaobserwowanego przezcamerę obscurę

podaje przykłady naturalnych źródeł światła; wykonuje camerę obscuręzgodnie z instrukcją

wyjaśnia, czym jest promień świetlny; omawia sposób powstawania cienia;

podaje przykłady wykorzystania camery obscury

omawia sposób rozchodzenia się światła; omawia zasadę działaniacamery obscury

omawia zjawisko zaćmienia Słońca; wyjaśnia, czym jest półcień;

przygotowuje krótką prezentację „Od camery obscury do cyfrowego aparatu fotograficznego”

7. Zjawiska świetlne

rysuje schemat odbicia światła od powierzchni gładkiej; wyjaśnia, dlaczego należy używać elementów odblaskowych

rysuje odbicie światła od powierzchni chropowatej

podaje przykłady przyrządów, w których wykorzystano zjawisko odbicia światła; omawia wpływ barwy powierzchni na odbicie światła

wyjaśnia pojęcie: odbicie zwierciadlane

konstruuje przyrząd (np. barwną tarczę), za pomocą którego wykaże, że tęcza jest rozszczepionym światłem białym

8. Jak działa soczewka?

wymienia elementy, z których jest zbudowana lupa; podaje, do czego można wykorzystywać lupę

wyjaśnia, kiedy obraz oglądany przez lupę jest obrazem powiększonym;

na schematycznym rysunku oka zaznacza soczewkę

wyjaśnia, dlaczego za pomocą lupy można podpalić kartkę papieru

wyjaśnia pojęcia: ognisko, ogniskowa; omawia sposób powstawania obrazu w oku

przygotowuje informacje

na temat wad wzroku: krótkowzroczności i dalekowzroczności oraz sposobu korekty tych wad






Tytuł rozdziału

w podręczniku

Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń:

Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń:

Wymagania na ocenę dobrą Uczeń:

Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń:

Wymagania na ocenę celującą Uczeń:

9. Co to jest dźwięk?

wymienia źródła dźwięku; podaje przykłady dźwięków sprawiających przyjemność i dźwięków niekorzystnie wpływających na organizm

wymienia cechy dźwięku; porównuje prędkość rozchodzenia się dźwięków w różnych ośrodkach

omawia cechy dźwięku; opisuje wpływ hałasu na organizm człowieka

wyjaśnia, na czym polega rozchodzenie się dźwięku; porównuje prędkość światła

i dźwięku (błyskawica, grzmot)

omawia zjawiska: echa, echolokacji; podaje przykłady zwierząt, które mają słuch lepiej rozwinięty niż człowiek

10 Podsumowanie działu 2

 
1. W królestwie zwierząt

wymienia miejsca, w których żyją zwierzęta

przyporządkowuje poznane zwierzęta do kręgowców

i bezkręgowców

podaje przykłady zwierząt należących do kręgowców

i bezkręgowców

wymienia charakterystyczne cechy kręgowców i bezkręgowców

omawia budowę komórki zwierzęcej

2. Różnorodność zwierząt bezkręgowych

wymienia miejsca występowania płazińców i nicieni; odróżnia na ilustracji płazińce od nicieni; wskazuje wśród innych organizmów przedstawicieli parzydełkowców;

rozpoznaje na ilustracjach dżdżownicę i pijawkę; wymienia przedstawicieli stawonogów; rozpoznaje na ilustracjach zwierzęta należące do stawonogów; wymienia miejsca, w których żyją mięczaki

wymienia przynajmniej dwóch przedstawicieli parzydełkowców; wykonuje schematyczne rysunki polipa i meduzy; omawia budowę zewnętrzną tasiemca; wymienia przynajmniej dwóch przedstawicieli pierścienic żyjących w Polsce;

wymienia wspólne cechy budowy różnych grup stawonogów; rozpoznaje na ilustracjach przedstawicieli poszczególnych grup stawonogów; wymienia części ciała mięczaków na podstawie ilustracji

opisuje sposób zdobywania pokarmu przez parzydełkowce; wskazuje przystosowania

w budowie tasiemca i glisty do trybu życia;wyjaśnia znaczenie terminu: pierścienice;omawia pokrycie ciała stawonogów; porównuje budowę przedstawicieli poszczególnych grup stawonogów; rozpoznaje na ilustracjach przedstawicieli poszczególnych grup mięczaków

porównuje postać polipa meduzy; porównuje płazińce i nicienie;

opisuje sposób poruszania się dżdżownicy; wyjaśnia, na czym polega linienie u stawonogów;

wskazuje różnice w budowie przedstawicieli poszczególnych grup mięczaków

przygotowuje informacje na temat raf koralowych; omawia sposób zarażenia się pasożytami – płazińcami i nicieniami; wyjaśnia, czym jest regeneracja ciała u pierścienic; omawia rozwój owadów, korzystając z tablicy dydaktycznej; przygotowuje informacje na temat życia owadów społecznych;

przygotowuje dodatkowe informacje na temat kilku gatunków mięczaków żyjących w Polsce

3. Ryby – kręgowce środowisk wodnych

wskazuje na ilustracji

główne części ciała ryby; rozpoznaje na ilustracjach po dwa gatunki ryb morskich i słodkowodnych

wymienia cechy budowy zewnętrznej ryb świadczące

o ich przystosowaniu do życia

w wodzie; podaje po dwa przykłady ryb słodkowodnych żyjących w strefie przybrzeżnej i w strefie wód głębokich

omawia sposób oddychania ryb; wyjaśnia określenie: ryby dwuśrodowiskowe

omawia sposób rozmnażania się ryb; charakteryzuje, podając przykłady, różnorodność gatunków ryb

przygotowuje dodatkowe informacje o sposobach opiekowania się potomstwem u ryb; omawia cechy przystosowujące ryby do życia

w strefach głębinowych

4. Płazy – kręgowce środowisk wodno-lądowych

wyjaśnia, dlaczego płazy zalicza się do zwierząt wodno--lądowych; wymienia przynajmniej trzech przedstawicieli płazów; rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki płazów

wymienia cechy budowy zewnętrznej płazów świadczące o ich przystosowaniu do życia

w dwóch środowiskach; rozpoznaje na ilustracjach pięć gatunków płazów żyjących w Polsce

omawia sposób oddychania płazów; charakteryzuje wybranych przedstawicieli płazów

omawia cechy budowy zewnętrznej płazów świadczące o ich przystosowaniu do życia w dwóch środowiskach; dzieli płazy na bezogonowe i ogoniaste, podając ich charakterystyczne cechy

omawia sposób rozmnażania się płazów bezogonowych; przygotowuje dodatkowe informacje na temat płazów żyjących na innych kontynentach






Tytuł rozdziału

w podręczniku

Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń:

Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń:

Wymagania na ocenę dobrą Uczeń:

Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń:

Wymagania na ocenę celującą Uczeń:

5. Gady – kręgowce, które opanowały ląd

wymienia miejsca występowa­nia gadów (prawie wszystkie kontynenty, głównie ląd, niektóre występują w wodzie); przyporządkowuje pokazane na ilustracji gatunki gadów do poszczególnych grup systematycznych; wymienia miejsca występowania żmii zygzakowatej

wymienia elementy budowy skóry gadów chroniące przed urazami mechanicznymi; omawia wybraną grupę gadów; rozpoznaje przynajmniej trzy gatunki gadów żyjących w Polsce

wymienia cechy budowy

gadów świadczące o ich przystosowaniu do życia na lądzie; omawia poszczególne grupy gadów

porównuje budowę gadów

i płazów; omawia sposób rozmnażania się gadów; rozpoznaje wszystkie gady występujące w Polsce

przygotowuje dodatkowe informacje na temat wymarłych gadów

6. Ptaki

- kręgowce

latające

wymienia przynajmniej 3 cechy

budowy ptaków świadczące

o ich przystosowaniu do lotu;

wymienia charakterystyczne

cechy ptaków drapieżnych;

wymienia przynajmniej 2 gatunki ptaków zakładających gniazda na terenie Polski

omawia rolę kończyn tylnych

u ptaków; wymienia charakterystyczne cechy ptaków brodzących; omawia sposób rozmnażania się ptaków

rozróżnia na ilustracjach rodzaje

piór u ptaków; omawia rolę poszczególnych rodzajów piór;

wyjaśnia pojęcia: gniazdownik,

zagniazdownik; podaje po

trzy przykłady gniazdowników

i zagniazdowników

wyjaśnia, dlaczego ptaki mają

bardzo dobrze rozwinięty układ

oddechowy; omawia charakterystyczne cechy wybranych grup ptaków (strusie, pingwiny,

blaszkodziobe)

przygotowuje i prezentuje

dodatkowe informacje na temat

nielotnych ptaków; wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo lęgowe

7. Ssaki

- zwierzęta, które

karmią potomstwo

mlekiem

przyporządkowuje wybranych

przedstawicieli ssaków do

miejsc, w których żyją;

rozpoznaje na ilustracjach

wybrane gatunki ssaków żyjących w Polsce; rozpoznaje 5 gatunków ptaków występujących na danym terenie; rozpoznaje przynajmniej 3 gatunki ssaków żyjących na danym terenie

omawia przekształcenia

kończyn ssaków w zależności

od pełnionych przez nie

funkcji; rozpoznaje gatunki ptaków

krukowatych żyjących na danym terenie; przyporządkowuje podane

gatunki ssaków do miejsca ich

występowania

omawia budowę skóry ssaków; omawia przystosowania ssaków

do życia w różnych typach

środowisk; określa rodzaj pokarmu,

którym żywi się dany ptak na

podstawie jego obserwacji

w terenie; na podstawie

obserwacji ssaka wymienia

trzy cechy świadczące o jego

przystosowaniu do środowiska,

w którym żyje

omawia sposób oddychania

ssaków; omawia sposób

rozmnażania się ssaków;

rozpoznaje głosy pięciu gatunków ptaków; rozpoznaje tropy wybranych

(2-3) gatunków ssaków

wyjaśnia, dlaczego niektóre

ssaki zaraz po urodzeniu są

zdolne do samodzielnego

funkcjonowania, a inne

wymagają opieki matki; omawia znaczenie ptaków dla przyrody i gospodarki człowieka; wymienia chronione gatunki ssaków żyjące na danym terenie

8 Podsumowanie

działu 3

 
1. Pogoda a klimat

wymienia składniki pogody;

opisuje pogodę aktualnie

panującą w miejscu

zamieszkania

wyjaśnia pojęcia: pogoda, klimat; odczytuje informacje z wykresu klimatycznego

określa, jakie czynniki wpływają

na występowanie danego

klimatu; określa, jakie informacje są zawarte na wykresie klimatycznym

określa cechy klimatu na

podstawie informacji zawartych

na wykresie klimatycznym

przygotowuje informacje na

temat ekstremalnych zjawisk

pogodowych w Polsce, Europie

i na świecie






Tytuł rozdziału

w podręczniku

Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń:

Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń:

Wymagania na ocenę dobrą Uczeń:

Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń:

Wymagania na ocenę celującą Uczeń:

2. Strefy

klimatyczne i strefy

krajobrazowe

wskazuje na mapie strefy

klimatyczne Ziemi; podaje przykład wybranego klimatu astrefowego;

wskazuje na mapie położenie

trzech dowolnych stref

krajobrazowych

na podstawie mapy porównuje

strefy klimatyczne występujące

na półkuli północnej

i południowej; wymienia

cechy klimatu morskiego,

kontynentalnego i górskiego; wskazuje na mapie strefy

krajobrazowe

wyjaśnia pojęcie: strefy

klimatyczne; wymienia czynniki wpływające na rozmieszczenie stref

klimatycznych; wyjaśnia pojęcie: klimat astrefowy; omawia wpływ działalności człowieka na zmiany

krajobrazów Ziemi

omawia związek między

oświetleniem Ziemi

a występowaniem stref

klimatycznych; opisuje wpływ oceanów i ukształtowania powierzchni na rozmieszczenie stref

klimatycznych; omawia zależność między strefami klimatycznymi a strefami krajobrazowymi

przygotowuje w formie

graficznej informacje na temat

zmniejszania się powierzchni

lasów w ciągu ostatnich

np. 100 lat w Polsce, Europie

i wybranych częściach

świata

3. Krajobraz wilgotnego lasu równikowego

rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy wilgotnych lasów równikowych; wymienia dwie cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych; rozpoznaje na ilustracjach 3 rośliny występujące w wilgotnych lasach równikowych;

rozpoznaje na ilustracjach

5 zwierząt charakterystycznych dla wilgotnych lasów równikowych

wskazuje na mapie strefę wilgotnych lasów równikowych; wyjaśnia pojęcie: deszcze zenitalne; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza

i opadów atmosferycznych; omawia przystosowania wybranych roślin do życia w wilgotnym lesie równikowym; omawia przystosowania wybranych zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym

wyjaśnia pojęcia: liany, epifity;

podaje przykłady działań człowieka w strefie wilgotnych lasów równikowych

omawia wpływ klimatu na powstanie strefy wilgotnych lasów równikowych; opisuje wilgotny las równikowy, uwzględniając warstwy roślinne i przykłady występujących

w nich roślin; charakteryzuje faunę występującą w koronach drzew wilgotnych lasów równikowych; omawia zagrożenia wynikające z działalności człowieka w strefie wilgotnych lasów równikowych

omawia sposób powstawania deszczy zenitalnych; przygotowuje informacje na temat wilgotnych lasów równikowych w kategorii „naj” (np. największe, najmniejsze, najwyższe, najcenniejsze);

opisuje życie mieszkańców strefy wilgotnych lasów równikowych

4. Krajobraz sawanny

rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy sawann; wymienia pory roku w strefie sawann; rozpoznaje

na ilustracjach 3 rośliny występujące na sawannach;

rozpoznaje na ilustracjach

5 zwierząt żyjących

na sawannach

wskazuje na mapie strefę sawann; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza

i opadów atmosferycznych; omawia przystosowania wybranych roślin do życia na sawannie;

omawia przystosowania wybranych zwierząt do życia

na sawannie

opisuje roślinność sawanny; na podstawie wykresu klimatycznego porównuje wysokości temperatury powietrza i ilości opadów

w porze suchej i deszczowej;

wymienia zalety życia w stadzie

omawia przystosowania roślin do życia w strefie sawann; omawia zależności pokarmowe między zwierzętami żyjącymi na sawannie

charakteryzuje rodzaje sawann;

opisuje życie mieszkańców strefy sawann

5. Krajobraz pustyń gorących

rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy pustyń gorących; wskazuje

na mapie Saharę;rozpoznaje na ilustracjach 2 rośliny występujące w strefie pustyń gorących; rozpoznaje na ilustracjach 3 zwierzęta żyjące na pustyniach; na podstawie ilustracji wymienia 2 przystosowania dromadera do życia na pustyni

wskazuje na mapie strefę

pustyń gorących; odczytuje

z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; omawia przystosowania roślin do wysokiej temperatury; podaje przykłady przystosowań zwierząt do życia na pustyni

omawia warunki klimatyczne panujące w strefie pustyń gorących; wymienia charakterystyczne elementy krajobrazu pustynnego (wyschnięte jeziora, oazy); wymienia typy pustyń; omawia przystosowania

roślin do oszczędnego gospodarowania wodą

opisuje rodzaje pustyń gorących, podając ich przykłady; pokazuje na mapie, gdzie występują pustynie piaszczyste, żwirowe i skaliste;

omawia przystosowania 5 wybranych zwierząt do życia na pustyni

przygotowuje i prezentuje

w formie graficznej informacje

na temat łącznej powierzchni pustyń na Ziemi; opisuje życie mieszkańców strefy pustyń gorących







 




Tytuł rozdziału

w podręczniku

Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń:

Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń:

Wymagania na ocenę dobrą Uczeń:

Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń:

Wymagania na ocenę celującą Uczeń:

6. Krajobraz śródziemnomorski

rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy śródziemnomorskiej; rozpoznaje na ilustracjach

3 rośliny występujące w strefie śródziemnomorskiej; rozpoznaje na ilustracjach 3 zwierzęta żyjące w strefie śródziemnomorskiej;

wymienia nazwy 5 produktów otrzymywanych z roślin uprawianych w strefie śródziemnomorskiej

wskazuje na mapie strefę śródziemnomorską; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; wymienia po jednym przedstawicielu gadów, ptaków i ssaków żyjących w strefie śródziemnomorskiej; rozpoznaje na ilustracjach 5 roślin uprawianych w strefie śródziemnomorskiej

omawia cechy klimatu śródziemnomorskiego; wyjaśnia pojęcie: makia; wymienia nazwy atrakcyjnych turystycznie miejsc leżących w strefie śródziemnomorskiej

omawia zmiany w szacie roślinnej strefy śródziemnomorskiej spowodowane działalnością człowieka; opisuje cechy roślin tworzących makię; wyjaśnia pojęcie: roślinność twardolistna; pokazuje na mapie atrakcje turystyczne strefy śródziemnomorskiej

przygotowuje i prezentuje informacje o roślinach trujących i parzących w wysokiej temperaturze otoczenia oraz o niebezpiecznych zwierzętach występujących w strefie śródziemnomorskiej;

opisuje życie mieszkańców strefy śródziemnomorskiej; przygotowuje prezentację o wybranych atrakcjach turystycznych strefy śródziemnomorskiej

7. Krajobraz lasów liściastych

i mieszanych

rozpoznaje na ilustracjach

5 drzew liściastych; na podstawie ilustracji omawia zmiany wyglądu drzewa liściastego w ciągu roku; wymienia warstwy lasu; rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt występujących w lasach liściastych

i mieszanych

wymienia cechy klimatu umiarkowanego; odczytuje

z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; omawia przystosowania zwierząt żyjących w lasach liściastych i mieszanych

do warunków zimowych

wymienia czynniki ograniczające zasięg występowania lasów

liściastych i mieszanych; omawia przystosowania drzew liściastych do zmian temperatury w ciągu roku

porównuje strukturę lasu liściastego i wilgotnego lasu równikowego; opisuje życie zwierząt w lesie

w poszczególnych porach roku

opisuje życie mieszkańców strefy lasów liściastych i mieszanych; przygotowuje w formie graficznej informacje o najbardziej i najmniej zalesionych krajach europejskich

8. Krajobraz strefy stepów

rozpoznaje na ilustracjach krajobraz stepowy; rozpoznaje na ilustracjach

3 rośliny stepowe; rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt stepowych

wskazuje na mapie strefę stepów; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza

i opadów atmosferycznych; omawia 3 wybrane przystosowania zwierząt

do życia na stepie

wyjaśnia pojęcia: step, pampa, preria; porównuje przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w strefie lasów liściastych i mieszanych oraz

w strefie stepów; omawia przystosowania roślin do życia na stepie

porównuje warunki klimatyczne w strefie lasów liściastych i mieszanych oraz w strefie stepów; opisuje zmiany w szacie roślinnej stepów w ciągu roku; podaje przykłady przekształcania stepów przez człowieka

opisuje życie mieszkańców strefy stepów

9. Krajobraz

północnych lasów

iglastych

rozpoznaje na ilustracjach

krajobraz strefy północnych

lasów iglastych; rozpoznaje

na ilustracjach 5 roślin

występujących w tajdze;

rozpoznaje na ilustracjach

5 zwierząt żyjących w tajdze

wskazuje na mapie strefę

północnych lasów iglastych;

odczytuje z wykresu

klimatycznego przebieg

temperatury powietrza i opadów atmosferycznych;

przyporządkowuje podane

rodzaje roślin do właściwych

warstw tajgi;

na podstawie ilustracji omawia

przystosowania 2 gatunków

ssaków do życia w tajdze

opisuje pory roku w strefie 
tajgi; omawia przystosowania drzew iglastych do warunków klimatycznych panujących 
w strefie tajgi;

omawia przystosowania ptaków

do życia w tajdze

omawia skutki występowania

w tajdze wieloletniej zmarzliny; opisuje szatę roślinną tajgi;

wymienia przykłady owadów,

płazów i gadów żyjących

w tajdze; wyjaśnia pojęcia:

tajga ciemna, tajga jasna

przygotowuje i prezentuje dane

liczbowe o tajdze w odniesieniu

do całej Ziemi (powierzchnia,

liczba gatunków roślinnych,

zwierzęcych itp.); opisuje

życie mieszkańców strefy

północnych lasów iglastych






 




Tytuł rozdziału

w podręczniku

Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń:

Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń:

Wymagania na ocenę dobrą Uczeń:

Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń:

Wymagania na ocenę celującą Uczeń:

10. Krajobraz

tundry

rozpoznaje na ilustracjach

krajobraz strefy tundry;

rozpoznaje na ilustracjach

3 gatunki roślin występujących

w strefie tundry; rozpoznaje

na ilustracjach 3 gatunki

zwierząt występujących

w tundrze przez cały rok

wskazuje na mapie strefę

tundry; odczytuje z wykresu

klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; rozpoznaje na ilustracjach zwierzęta występujące w tundrze podczas dnia polarnego; wymienia przystosowania ssaków do życia w tundrze

omawia cechy klimatu panującego w strefie tundry; omawia przystosowania roślin do warunków klimatycznych panujących w tundrze

wyjaśnia, dlaczego na obszarze

tundry nie występują lasy;

opisuje życie mieszkańców

tundry

11. Krajobraz

pustyń lodowych

rozpoznaje na ilustracjach

krajobraz strefy pustyń lodowych; rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki zwierząt występujących w strefie pustyń lodowych; na podstawie

ilustracji omawia cechy budowy

pingwina

wskazuje na mapie strefę

pustyń lodowych; odczytuje

z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; rozpoznaje na ilustracjach ssaki żyjące na obszarach polarnych

omawia cechy klimatu panującego w strefie pustyń lodowych; rozpoznaje na ilustracjach rośliny występujące

na obszarach polarnych; omawia przystosowania ssaków do życia na obszarach polarnych

wyjaśnia pojęcie: lądolód; porównuje Arktykę i Antarktykę; rozpoznaje na ilustracjach ssaki wodne zamieszkujące wody otaczające pustynie lodowe

przygotowuje i prezentuje

informacje na temat badań

obszarów polarnych

z uwzględnieniem wkładu

Polaków; przygotowuje

informacje na temat polskich

wypraw polarnych

12. Krajobraz

wysokogórski

wskazuje na mapie Alpy; rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki zwierząt żyjących w Alpach

wymienia po kolei piętra roślinne w Tatrach; rozpoznaje na ilustracjach

3 gatunki roślin wysokogórskich; omawia przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w górach wysokich

podaje charakterystyczną cechę klimatu górskiego; wymienia po kolei

piętra roślinne w Alpach; wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego

porównuje piętra roślinne Tatr i Alp; omawia charakterystyczne cechy budowy roślin wysokogórskich; wyjaśnia, dlaczego w górach wysokich występuje piętrowy układ

roślin

przygotowuje folder na temat alpejskich atrakcji turystycznych

13 Podsumowanie

działu 4

 
1. Mieszaniny

substancji

wymienia przykłady

mieszanin;

bada doświadczalnie wpływ

mieszania na szybkość

rozpuszczania się cukru

w wodzie; formułuje

wniosek na podstawie

przeprowadzonego

doświadczenia

wyjaśnia pojęcie mieszaniny

niejednorodnej na podstawie

obserwacji mieszaniny wody

i piasku; podaje przykłady

mieszanin niejednorodnych;

wyjaśnia pojęcie mieszaniny

jednorodnej na podstawie

obserwacji mieszaniny wody 
i soli lub wody i octu; wymienia czynniki przyspieszające proces rozpuszczania; podaje po 3 przykłady mieszanin jednorodnych

i niejednorodnych

omawia cechy mieszaniny;

omawia składniki roztworu;

wyjaśnia, czym są stopy

wyjaśnia pojęcie:

mieszanina; podaje

przykłady substancji

nierozpuszczalnych

w wodzie;

wyjaśnia, na czym polega

rozpuszczanie; charakteryzuje powietrze jako jednorodną mieszaninę gazów

wyjaśnia, dlaczego katastrofy

tankowców stanowią

zagrożenie dla organizmów

morskich;

porównuje rozpuszczalność

różnych substancji w określonej

objętości wody, która ma

określoną temperaturę






Tytuł rozdziału

w podręczniku

Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń:

Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń:

Wymagania na ocenę dobrą Uczeń:

Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń:

Wymagania na ocenę celującą Uczeń:

2. Rozdzielanie

mieszanin

substancji

wymienia sposoby rozdzielania

mieszanin niejednorodnych;

rozdziela mieszaninę siarki i opiłków żelaza; podaje 2 przykłady wykorzystania różnych sposobów rozdzielania mieszanin w życiu codziennym

do podanych mieszanin dobiera

sposób ich rozdzielenia; rozdziela mieszaninę soli z cukrem pudrem;

wymienia sposoby rozdzielania

mieszanin jednorodnych; omawia sposób rozdzielenia mieszaniny wody i soli

omawia filtrację jako sposób

rozdzielenia mieszaniny

niejednorodnej; rozdziela dwoma sposobami mieszaninę wody i kredy;

do poznanych sposobów

rozdzielania mieszanin

dobiera przykłady z życia

codziennego

omawia sposoby rozdzielenia

wody i piasku oraz wody i węgla

leczniczego; rozdziela mieszaninę mąki ziemniaczanej i cukru, wykorzystując różną rozpuszczalność tych substancji

w wodzie; wyjaśnia, dlaczego podczas rozdzielania składników mieszanin jednorodnych wykorzystuje się różnice w temperaturze wrzenia lub krzepnięcia składników

mieszanin

omawia sposób rozdzielania

składników ropy naftowej lub innej jednorodnej mieszaniny, której składnikami są ciecze; omawia sposób otrzymania tlenu z powietrza przez Karola Olszewskiego i Zbigniewa Wróblewskiego

3. Przemiany

substancji

nazywa przemiany stanów

skupienia substancji

wyjaśnia różnice między

rozpuszczaniem a topnieniem

substancji; podaje przykłady

przemian nieodwracalnych

zachodzących w najbliższym

otoczeniu

wyjaśnia, na czym polega

przemiana odwracalna

i nieodwracalna

opisuje spalanie jako przykład

przemiany nieodwracalnej;

porównuje procesy utleniania

i spalania

wyjaśnia, dlaczego wysoka

temperatura ciała człowieka

stanowi zagrożenie dla jego

życia

Podsumowanie

działu 5

 
1. Przyroda i jej zasoby

podaje przykłady zasobów przyrody

wyjaśnia pojęcie: zasoby przyrody;

podaje po 2 przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych

charakteryzuje wyczerpywalne zasoby przyrody; omawia na przykładach odtwarzanie się zasobów przyrody

wyjaśnia, czym są odnawialne

i nieodnawialne zasoby przyrody

klasyfikuje zasoby przyrody występujące w najbliższej okolicy, podając ich przykłady

2. Globalne skutki zanieczyszczenia środowiska

podaje 2 przykłady globalnych skutków zanieczyszczeń środowiska; wymienia nazwy gazów cieplarnianych; podaje 2 sposoby zmniejszenia ilości gazów cieplarnianych; wymienia 2 źródła kwaśnych opadów

wymienia przyczyny zanieczyszczeń środowiska; wyjaśnia pojęcie: dziura ozonowa; na podstawie schematu

omawia powstawanie efektu cieplarnianego; podaje przykłady negatywnego wpływu kwaśnych opadów na stan środowiska

wyjaśnia, dlaczego zanieczyszczenia powietrza należą do szczególnie niebezpiecznych;

wyjaśnia rolę gazów cieplarnianych; wymienia czynniki wpływające na wzrost ilości gazów cieplarnianych

w atmosferze; wyjaśnia,

w jaki sposób powstają kwaśne opady

omawia rolę warstwy ozonowej;

omawia skutki wzrostu ilości gazów cieplarnianych na środowisko przyrodnicze; podaje sposoby zapobiegania powstawaniu kwaśnych opadów

przygotowuje i prezentuje informacje na temat działań lokalnych służących ochronie środowiska; przygotowuje i prezentuje informacje na temat wpływu zanieczyszczeń środowiska na zdrowie i życie ludzi w Polsce i na świecie

3. Międzynarodowa współpraca na rzecz ochrony przyrody

proponuje 2 sposoby ratowania ginących gatunków roślin

i zwierząt

podaje przykłady pamiątek

z podróży (przedmiotów), których przywożenie jest zabronione

podaje przykłady działań na rzecz ochrony przyrody prowadzonych przez organizacje międzynarodowe

podaje przykłady zadań z zakresu ochrony przyrody wymagających międzynarodowej współpracy; podaje przykłady międzynarodowych konwencji na rzecz ochrony przyrody

tworzy plakat nt. „Czego nie przywozić z wakacji?”

4. Podsumowanie działu 6

 
Projekty edukacyjne

Wymagania i ocenianie zgodnie z ustalonymi kryteriami oceny projektu edukacyjnego