Przyroda - klasa VI
Wymagania edukacyjne i kryteria ocen z przyrody – klasa VI
Tytuł rozdziału w podręczniku |
Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: |
Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę celującą Uczeń: |
wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej |
|||||
1. Czym jest Wszechświat? |
rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii heliocentrycznej |
odróżnia gwiazdy od innych ciał niebieskich; podaje nazwę galaktyki, w której znajduje się Układ Słoneczny; wymienia rodzaje ciał niebieskich |
omawia założenia teorii geocentrycznej; omawia założenia teorii heliocentrycznej; wyjaśnia, czym są galaktyki |
wyjaśnia, czym jest Wszechświat; wyjaśnia przyczyny pozornego ruchu sklepienia niebieskiego; wyjaśnia, czym jest rok świetlny |
przygotowuje dodatkowe informacje na temat Wszechświata |
2. Układ Słoneczny |
podaje nazwę jednej gwiazdy i 2-3 planet; podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, księżyc, kometa; wymienia nazwy 2 planet Układu Słonecznego posiadających księżyce |
podaje różnice między planetami a gwiazdami; opisuje Słońce opisuje budowę i wygląd komety |
wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego; wyjaśnia, czym są planetoidy; identyfikuje, na podstawie opisu, ciała niebieskie |
dzieli planety na typy: ziemskie, olbrzymy i karłowate; wyjaśnia różnice między meteorami a meteorytami |
przygotowuje dodatkowe informacje dotyczące poszczególnych planet Układu Słonecznego; przygotowuje dodatkowe informacje na temat badań kosmosu |
3. Ziemia - nasza planeta |
opisuje kształt Ziemi; odczytuje z rysunku wymiary Ziemi |
wyjaśnia, dlaczego na Ziemi panują warunki sprzyjające życiu; omawia budowę globusa |
wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska; wyjaśnia, czym jest oś ziemska |
podaje podstawowe wymiary kuli ziemskiej |
wykonuje model Ziemi, np. z plasteliny, w ustalonej przez siebie skali |
4. Pole magnetyczne Ziemi |
podaje przykłady ciał przyciąganych przez magnes; podaje przykłady ciał, których magnes nie przyciąga; wymienia przykłady zastosowań igły magnetycznej; buduje prosty kompas na podstawie instrukcji zamieszczonej w podręczniku |
podpisuje bieguny na rysunkach magnesów przyciągających się lub odpychających, używając symboli N i S; na podstawie obserwacji rysuje linie sił pola magnetycznego; pokazuje na globusie bieguny magnetyczne Ziemi |
wyjaśnia pojęcia: bieguny jednoimienne, bieguny różnoimienne wykazuje istnienie pola magnetycznego Ziemi za pomocą kompasu; podaje przykłady przedmiotów zakłócających wskazania kompasu |
omawia, w jaki sposób można otrzymać magnes; wyjaśnia pojęcia: pole magnetyczne, linie sił pola magnetycznego; omawia zależność między położeniem ziemskich biegunów geograficznych i magnetycznych |
wyjaśnia, wykorzystując wiadomości na temat budowy wnętrza Ziemi, dlaczego jest ona nazywana wielkim magnesem |
5. Do czego służą linie na globusie? |
pokazuje na mapie świata i globusie: południki, równoleżniki, równik; określa kierunki na półkuli północnej; zaznacza na rysunku globusa półkule: wschodnią i zachodnią, północną i południową |
wyjaśnia, czym różni się równik od pozostałych równoleżników, korzystając z globusa lub mapy świata; podpisuje na rysunku schematycznym południki, równoleżniki, równik; określa kierunki na mapie świata; zaznacza na mapie świata lub globusie punkty leżące na tym samym równoleżniku lub południku |
wyjaśnia znaczenie pojęć: siatka geograficzna, siatka kartograficzna; wyjaśnia pojęcia: południki, równoleżniki, równik; podaje nazwy półkul, na których są położone wskazane na mapie świata lub globusie kontynenty, państwa, miasta |
omawia różnice między południkami równoleżnikami; podaje przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności określania położenia punktów na Ziemi |
wyjaśnia pojęcia: długość geograficzna, szerokość geograficzna; określa współrzędne geograficzne dowolnych punktów na mapie |
Tytuł rozdziału w podręczniku |
Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: |
Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę celującą Uczeń: |
6. Ruch obrotowy Ziemi |
wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc; wyjaśnia, czym jest doba |
zaznacza na rysunku lub demonstruje na globusie kierunek ruchu obrotowego Ziemi |
określa, gdzie wcześniej wschodzi Słońce, mając podany punkt odniesienia |
wyjaśnia, dlaczego na Ziemi występują różnice czasu |
wskazuje spośród dwóch wybranych miast polskich to, w którym Słońce wzejdzie lub zajdzie wcześniej |
7. Ruch obiegowy Ziemi |
podaje, ile czasu trwa obieg Ziemi wokół Słońca; wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku; pokazuje na mapie świata i globusie zwrotniki Raka i Koziorożca, równik, koła podbiegunowe |
wyjaśnia, dlaczego wprowadzono rok przestępny; omawia oświetlenie Ziemi w dniach równonocy; pokazuje na mapie świata i globusie strefy oświetlenia Ziemi |
wymienia skutki nachylenia osi ziemskiej; omawia oświetlenie Ziemi w dniach przesileń letniego i zimowego; charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi |
wyjaśnia, od czego zależą zmiany dopływu energii słonecznej w ciągu roku; omawia wpływ zmian oświetlenia Ziemi przez Słońce na warunki życia organizmów; wyjaśnia, posługując się schematem, dlaczego na obszarach podbiegunowych trwa noc polarna i dzień polarny |
przygotowuje dodatkowe informacje na temat czasu obiegu planet Układu Słonecznego po orbitach wokół Słońca w latach i dniach ziemskich;omawia wpływ zróżnicowanego oświetlenia Ziemi przez Słońce na gospodarkę człowieka |
8. Przez lądy i oceany |
pokazuje na mapie świata i globusie położenie kontynentów; odczytuje z mapy świata nazwy kontynentów; opisuje wybrany kontynent;odczytuje z mapy nazwy co najmniej 3 oceanów; wyjaśnia, dlaczego obszary nadmorskie są atrakcyjnym miejscem wypoczynku |
wyjaśnia pojęcie: kontynent; charakteryzuje Azję; wymienia nazwy wszystkich oceanów; pokazuje na mapie świata położenie wszystkich oceanów; podaje przykłady towarów transportowanych drogą morską |
omawia położenie kontynentów na poszczególnych półkulach; porównuje Amerykę Północną i Amerykę Południową; omawia rolę oceanu jako magazynu żywności; wymienia przykłady surowców mineralnych pozyskiwanych z wód i spod dna oceanów |
wymienia nazwy kontynentów według ich powierzchni, rozpoczynając od największego; charakteryzuje poznane kontynenty; wymienia nazwy oceanów według ich powierzchni, rozpoczynając od największego; pokazuje na mapie świata lub globusie miejsca wydobywania ropy naftowej gazu ziemnego spod dna mórz oceanów |
przygotowuje wykres słupkowy ilustrujący zestawienie powierzchni kontynentów; omawia wędrówkę kontynentów; przygotowuje wykres słupkowy ilustrujący zestawienie powierzchni oceanów; omawia ukształtowanie dna oceanicznego |
9. Podróże i odkrycia geograficzne |
omawia przebieg wyprawy Krzysztofa Kolumba; wymienia imiona i nazwiska przynajmniej dwóch podróżników, którzy dokonali istotnych odkryć geograficznych |
pokazuje na mapie świata lub globusie trasę wyprawy morskiej F. Magellana; wymienia odkrycia J. Cooka |
wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych; wymienia zasługi: B. Diaza, A. Vespucciego i V. da Gamy w poznawaniu świata; charakteryzuje odkrycia geograficzne dokonane w XX w. |
pokazuje na mapie świata lub globusie portugalską drogę wschodnią; pokazuje na mapie świata lub globusie zachodni szlak hiszpański; wskazuje różnice między podróżami odkrywczymi odbywanymi w XVII-XX w. a podróżami z epoki wielkich odkryć geograficznych |
wymienia odkrycia polskich podróżników - badaczy; pokazuje na mapie świata obszary, które odkrywali i opisywali Polacy; przygotowuje prezentację „Polscy podróżnicy - badacze świata”, podkreślającą rolę Polaków w poznawaniu poszczególnych kontynentów |
10. Podsumowanie działu 1 |
|||||
1. Ruch ciał |
podaje przykłady ruchu ciał; na podstawie rysunku toru rozpoznaje ruch prostoliniowy i krzywoliniowy |
wyjaśnia, czym jest ruch ciał; charakteryzuje wielkości opisujące ruch: prędkość, drogę, czas |
wyjaśnia, czym jest układ odniesienia; wyjaśnia, na czym polega względność ruchu; oblicza prędkość poruszającego się ciała |
omawia, podając przykłady, względność ruchu i spoczynku; oblicza drogę, czas, mając podane pozostałe wielkości opisujące ruch |
wykonuje obliczenia wymagające przeliczania jednostek prędkości |
Tytuł rozdziału w podręczniku |
Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: |
Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę celującą Uczeń: |
2. Siła tarcia |
podaje przykłady występowania siły tarcia |
podaje przykłady sytuacji, w których występuje niewielkie tarcie |
omawia znaczenie siły tarcia; wymienia sposoby zmniejszania i zwiększania siły tarcia |
wyjaśnia, od czego zależy siła tarcia |
na podstawie dodatkowych źródeł podaje przykłady działania siły tarcia w organizmie człowieka (stawy); wyjaśnia, związek powstawania lawin błotnych lub śnieżnych z siłą tarcia |
3. Siła oporu powietrza i wody |
wymienia czynniki, od których zależy wielkość siły oporu; omawia doświadczenie badające siłę oporu powietrza |
wyjaśnia pojęcie: siła oporu; formułuje wnioski na podstawie przeprowadzonego doświadczenia badającego siłę oporu powietrza |
omawia znaczenie sił oporu; przeprowadza doświadczenie porównujące siły oporu powietrza i wody |
omawia zależność między poszczególnymi czynnikami a wielkością siły oporu; porównuje siły oporu powietrza i wody na podstawie przeprowadzonych doświadczeń |
opisuje przystosowania budowy zewnętrznej zwierząt żyjących w wodzie i na lądzie służące zmniejszeniu siły oporu ich ruchu |
4. Zjawisko elektryzowania |
podaje przykłady elektryzowania ciał z życia codziennego |
omawia wzajemne oddziaływanie ładunków elektrycznych o takich samych różnych znakach |
wyjaśnia, czym jest siła elektryczna |
omawia sposób, w jaki ciała naelektryzowane oddziałują na ciała obojętne elektrycznie; wyjaśnia, czym są wyładowania elektryczne |
wyjaśnia, dlaczego przebywanie w samochodzie podczas burzy jest bezpieczne |
5. Prąd elektryczny |
podaje przykłady odbiorników prądu; rysuje schemat prostego obwodu elektrycznego; buduje prosty obwód elektryczny wg instrukcji w podręczniku; wymienia zasady oszczędnego korzystania z energii elektrycznej |
podaje przykłady źródeł prądu; podaje przykłady przewodników i izolatorów elektrycznych; wyjaśnia, dlaczego należy dobierać odbiorniki w zależności od napięcia prądu; bada doświadczalnie przewodnictwo elektryczne różnych ciał |
wyjaśnia pojęcia: przewodniki, izolatory; podaje wartość napięcia występującego w domowej instalacji elektrycznej, akumulatorach samochodowych, bateriach; wymienia skutki przepływu prądu elektrycznego |
wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny; omawia wpływ przepływającego prądu na igłę magnetyczną |
omawia zasadę działania bezpieczników; oblicza zużycie prądu w ciągu godziny przez wybrane odbiorniki |
6. Światło i cień |
podaje przykłady sztucznych źródeł światła; podaje cechy obrazu zaobserwowanego przezcamerę obscurę |
podaje przykłady naturalnych źródeł światła; wykonuje camerę obscuręzgodnie z instrukcją |
wyjaśnia, czym jest promień świetlny; omawia sposób powstawania cienia; podaje przykłady wykorzystania camery obscury |
omawia sposób rozchodzenia się światła; omawia zasadę działaniacamery obscury |
omawia zjawisko zaćmienia Słońca; wyjaśnia, czym jest półcień; przygotowuje krótką prezentację „Od camery obscury do cyfrowego aparatu fotograficznego” |
7. Zjawiska świetlne |
rysuje schemat odbicia światła od powierzchni gładkiej; wyjaśnia, dlaczego należy używać elementów odblaskowych |
rysuje odbicie światła od powierzchni chropowatej |
podaje przykłady przyrządów, w których wykorzystano zjawisko odbicia światła; omawia wpływ barwy powierzchni na odbicie światła |
wyjaśnia pojęcie: odbicie zwierciadlane |
konstruuje przyrząd (np. barwną tarczę), za pomocą którego wykaże, że tęcza jest rozszczepionym światłem białym |
8. Jak działa soczewka? |
wymienia elementy, z których jest zbudowana lupa; podaje, do czego można wykorzystywać lupę |
wyjaśnia, kiedy obraz oglądany przez lupę jest obrazem powiększonym; na schematycznym rysunku oka zaznacza soczewkę |
wyjaśnia, dlaczego za pomocą lupy można podpalić kartkę papieru |
wyjaśnia pojęcia: ognisko, ogniskowa; omawia sposób powstawania obrazu w oku |
przygotowuje informacje na temat wad wzroku: krótkowzroczności i dalekowzroczności oraz sposobu korekty tych wad |
Tytuł rozdziału w podręczniku |
Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: |
Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę celującą Uczeń: |
9. Co to jest dźwięk? |
wymienia źródła dźwięku; podaje przykłady dźwięków sprawiających przyjemność i dźwięków niekorzystnie wpływających na organizm |
wymienia cechy dźwięku; porównuje prędkość rozchodzenia się dźwięków w różnych ośrodkach |
omawia cechy dźwięku; opisuje wpływ hałasu na organizm człowieka |
wyjaśnia, na czym polega rozchodzenie się dźwięku; porównuje prędkość światła i dźwięku (błyskawica, grzmot) |
omawia zjawiska: echa, echolokacji; podaje przykłady zwierząt, które mają słuch lepiej rozwinięty niż człowiek |
10 Podsumowanie działu 2 |
|||||
1. W królestwie zwierząt |
wymienia miejsca, w których żyją zwierzęta |
przyporządkowuje poznane zwierzęta do kręgowców i bezkręgowców |
podaje przykłady zwierząt należących do kręgowców i bezkręgowców |
wymienia charakterystyczne cechy kręgowców i bezkręgowców |
omawia budowę komórki zwierzęcej |
2. Różnorodność zwierząt bezkręgowych |
wymienia miejsca występowania płazińców i nicieni; odróżnia na ilustracji płazińce od nicieni; wskazuje wśród innych organizmów przedstawicieli parzydełkowców; rozpoznaje na ilustracjach dżdżownicę i pijawkę; wymienia przedstawicieli stawonogów; rozpoznaje na ilustracjach zwierzęta należące do stawonogów; wymienia miejsca, w których żyją mięczaki |
wymienia przynajmniej dwóch przedstawicieli parzydełkowców; wykonuje schematyczne rysunki polipa i meduzy; omawia budowę zewnętrzną tasiemca; wymienia przynajmniej dwóch przedstawicieli pierścienic żyjących w Polsce; wymienia wspólne cechy budowy różnych grup stawonogów; rozpoznaje na ilustracjach przedstawicieli poszczególnych grup stawonogów; wymienia części ciała mięczaków na podstawie ilustracji |
opisuje sposób zdobywania pokarmu przez parzydełkowce; wskazuje przystosowania w budowie tasiemca i glisty do trybu życia;wyjaśnia znaczenie terminu: pierścienice;omawia pokrycie ciała stawonogów; porównuje budowę przedstawicieli poszczególnych grup stawonogów; rozpoznaje na ilustracjach przedstawicieli poszczególnych grup mięczaków |
porównuje postać polipa meduzy; porównuje płazińce i nicienie; opisuje sposób poruszania się dżdżownicy; wyjaśnia, na czym polega linienie u stawonogów; wskazuje różnice w budowie przedstawicieli poszczególnych grup mięczaków |
przygotowuje informacje na temat raf koralowych; omawia sposób zarażenia się pasożytami – płazińcami i nicieniami; wyjaśnia, czym jest regeneracja ciała u pierścienic; omawia rozwój owadów, korzystając z tablicy dydaktycznej; przygotowuje informacje na temat życia owadów społecznych; przygotowuje dodatkowe informacje na temat kilku gatunków mięczaków żyjących w Polsce |
3. Ryby – kręgowce środowisk wodnych |
wskazuje na ilustracji główne części ciała ryby; rozpoznaje na ilustracjach po dwa gatunki ryb morskich i słodkowodnych |
wymienia cechy budowy zewnętrznej ryb świadczące o ich przystosowaniu do życia w wodzie; podaje po dwa przykłady ryb słodkowodnych żyjących w strefie przybrzeżnej i w strefie wód głębokich |
omawia sposób oddychania ryb; wyjaśnia określenie: ryby dwuśrodowiskowe |
omawia sposób rozmnażania się ryb; charakteryzuje, podając przykłady, różnorodność gatunków ryb |
przygotowuje dodatkowe informacje o sposobach opiekowania się potomstwem u ryb; omawia cechy przystosowujące ryby do życia w strefach głębinowych |
4. Płazy – kręgowce środowisk wodno-lądowych |
wyjaśnia, dlaczego płazy zalicza się do zwierząt wodno--lądowych; wymienia przynajmniej trzech przedstawicieli płazów; rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki płazów |
wymienia cechy budowy zewnętrznej płazów świadczące o ich przystosowaniu do życia w dwóch środowiskach; rozpoznaje na ilustracjach pięć gatunków płazów żyjących w Polsce |
omawia sposób oddychania płazów; charakteryzuje wybranych przedstawicieli płazów |
omawia cechy budowy zewnętrznej płazów świadczące o ich przystosowaniu do życia w dwóch środowiskach; dzieli płazy na bezogonowe i ogoniaste, podając ich charakterystyczne cechy |
omawia sposób rozmnażania się płazów bezogonowych; przygotowuje dodatkowe informacje na temat płazów żyjących na innych kontynentach |
Tytuł rozdziału w podręczniku |
Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: |
Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę celującą Uczeń: |
5. Gady – kręgowce, które opanowały ląd |
wymienia miejsca występowania gadów (prawie wszystkie kontynenty, głównie ląd, niektóre występują w wodzie); przyporządkowuje pokazane na ilustracji gatunki gadów do poszczególnych grup systematycznych; wymienia miejsca występowania żmii zygzakowatej |
wymienia elementy budowy skóry gadów chroniące przed urazami mechanicznymi; omawia wybraną grupę gadów; rozpoznaje przynajmniej trzy gatunki gadów żyjących w Polsce |
wymienia cechy budowy gadów świadczące o ich przystosowaniu do życia na lądzie; omawia poszczególne grupy gadów |
porównuje budowę gadów i płazów; omawia sposób rozmnażania się gadów; rozpoznaje wszystkie gady występujące w Polsce |
przygotowuje dodatkowe informacje na temat wymarłych gadów |
6. Ptaki - kręgowce latające |
wymienia przynajmniej 3 cechy budowy ptaków świadczące o ich przystosowaniu do lotu; wymienia charakterystyczne cechy ptaków drapieżnych; wymienia przynajmniej 2 gatunki ptaków zakładających gniazda na terenie Polski |
omawia rolę kończyn tylnych u ptaków; wymienia charakterystyczne cechy ptaków brodzących; omawia sposób rozmnażania się ptaków |
rozróżnia na ilustracjach rodzaje piór u ptaków; omawia rolę poszczególnych rodzajów piór; wyjaśnia pojęcia: gniazdownik, zagniazdownik; podaje po trzy przykłady gniazdowników i zagniazdowników |
wyjaśnia, dlaczego ptaki mają bardzo dobrze rozwinięty układ oddechowy; omawia charakterystyczne cechy wybranych grup ptaków (strusie, pingwiny, blaszkodziobe) |
przygotowuje i prezentuje dodatkowe informacje na temat nielotnych ptaków; wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo lęgowe |
7. Ssaki - zwierzęta, które karmią potomstwo mlekiem |
przyporządkowuje wybranych przedstawicieli ssaków do miejsc, w których żyją; rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki ssaków żyjących w Polsce; rozpoznaje 5 gatunków ptaków występujących na danym terenie; rozpoznaje przynajmniej 3 gatunki ssaków żyjących na danym terenie |
omawia przekształcenia kończyn ssaków w zależności od pełnionych przez nie funkcji; rozpoznaje gatunki ptaków krukowatych żyjących na danym terenie; przyporządkowuje podane gatunki ssaków do miejsca ich występowania |
omawia budowę skóry ssaków; omawia przystosowania ssaków do życia w różnych typach środowisk; określa rodzaj pokarmu, którym żywi się dany ptak na podstawie jego obserwacji w terenie; na podstawie obserwacji ssaka wymienia trzy cechy świadczące o jego przystosowaniu do środowiska, w którym żyje |
omawia sposób oddychania ssaków; omawia sposób rozmnażania się ssaków; rozpoznaje głosy pięciu gatunków ptaków; rozpoznaje tropy wybranych (2-3) gatunków ssaków |
wyjaśnia, dlaczego niektóre ssaki zaraz po urodzeniu są zdolne do samodzielnego funkcjonowania, a inne wymagają opieki matki; omawia znaczenie ptaków dla przyrody i gospodarki człowieka; wymienia chronione gatunki ssaków żyjące na danym terenie |
8 Podsumowanie działu 3 |
|||||
1. Pogoda a klimat |
wymienia składniki pogody; opisuje pogodę aktualnie panującą w miejscu zamieszkania |
wyjaśnia pojęcia: pogoda, klimat; odczytuje informacje z wykresu klimatycznego |
określa, jakie czynniki wpływają na występowanie danego klimatu; określa, jakie informacje są zawarte na wykresie klimatycznym |
określa cechy klimatu na podstawie informacji zawartych na wykresie klimatycznym |
przygotowuje informacje na temat ekstremalnych zjawisk pogodowych w Polsce, Europie i na świecie |
Tytuł rozdziału w podręczniku |
Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: |
Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę celującą Uczeń: |
2. Strefy klimatyczne i strefy krajobrazowe |
wskazuje na mapie strefy klimatyczne Ziemi; podaje przykład wybranego klimatu astrefowego; wskazuje na mapie położenie trzech dowolnych stref krajobrazowych |
na podstawie mapy porównuje strefy klimatyczne występujące na półkuli północnej i południowej; wymienia cechy klimatu morskiego, kontynentalnego i górskiego; wskazuje na mapie strefy krajobrazowe |
wyjaśnia pojęcie: strefy klimatyczne; wymienia czynniki wpływające na rozmieszczenie stref klimatycznych; wyjaśnia pojęcie: klimat astrefowy; omawia wpływ działalności człowieka na zmiany krajobrazów Ziemi |
omawia związek między oświetleniem Ziemi a występowaniem stref klimatycznych; opisuje wpływ oceanów i ukształtowania powierzchni na rozmieszczenie stref klimatycznych; omawia zależność między strefami klimatycznymi a strefami krajobrazowymi |
przygotowuje w formie graficznej informacje na temat zmniejszania się powierzchni lasów w ciągu ostatnich np. 100 lat w Polsce, Europie i wybranych częściach świata |
3. Krajobraz wilgotnego lasu równikowego |
rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy wilgotnych lasów równikowych; wymienia dwie cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych; rozpoznaje na ilustracjach 3 rośliny występujące w wilgotnych lasach równikowych; rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt charakterystycznych dla wilgotnych lasów równikowych |
wskazuje na mapie strefę wilgotnych lasów równikowych; wyjaśnia pojęcie: deszcze zenitalne; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; omawia przystosowania wybranych roślin do życia w wilgotnym lesie równikowym; omawia przystosowania wybranych zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym |
wyjaśnia pojęcia: liany, epifity; podaje przykłady działań człowieka w strefie wilgotnych lasów równikowych |
omawia wpływ klimatu na powstanie strefy wilgotnych lasów równikowych; opisuje wilgotny las równikowy, uwzględniając warstwy roślinne i przykłady występujących w nich roślin; charakteryzuje faunę występującą w koronach drzew wilgotnych lasów równikowych; omawia zagrożenia wynikające z działalności człowieka w strefie wilgotnych lasów równikowych |
omawia sposób powstawania deszczy zenitalnych; przygotowuje informacje na temat wilgotnych lasów równikowych w kategorii „naj” (np. największe, najmniejsze, najwyższe, najcenniejsze); opisuje życie mieszkańców strefy wilgotnych lasów równikowych |
4. Krajobraz sawanny |
rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy sawann; wymienia pory roku w strefie sawann; rozpoznaje na ilustracjach 3 rośliny występujące na sawannach; rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt żyjących na sawannach |
wskazuje na mapie strefę sawann; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; omawia przystosowania wybranych roślin do życia na sawannie; omawia przystosowania wybranych zwierząt do życia na sawannie |
opisuje roślinność sawanny; na podstawie wykresu klimatycznego porównuje wysokości temperatury powietrza i ilości opadów w porze suchej i deszczowej; wymienia zalety życia w stadzie |
omawia przystosowania roślin do życia w strefie sawann; omawia zależności pokarmowe między zwierzętami żyjącymi na sawannie |
charakteryzuje rodzaje sawann; opisuje życie mieszkańców strefy sawann |
5. Krajobraz pustyń gorących |
rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy pustyń gorących; wskazuje na mapie Saharę;rozpoznaje na ilustracjach 2 rośliny występujące w strefie pustyń gorących; rozpoznaje na ilustracjach 3 zwierzęta żyjące na pustyniach; na podstawie ilustracji wymienia 2 przystosowania dromadera do życia na pustyni |
wskazuje na mapie strefę pustyń gorących; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; omawia przystosowania roślin do wysokiej temperatury; podaje przykłady przystosowań zwierząt do życia na pustyni |
omawia warunki klimatyczne panujące w strefie pustyń gorących; wymienia charakterystyczne elementy krajobrazu pustynnego (wyschnięte jeziora, oazy); wymienia typy pustyń; omawia przystosowania roślin do oszczędnego gospodarowania wodą |
opisuje rodzaje pustyń gorących, podając ich przykłady; pokazuje na mapie, gdzie występują pustynie piaszczyste, żwirowe i skaliste; omawia przystosowania 5 wybranych zwierząt do życia na pustyni |
przygotowuje i prezentuje w formie graficznej informacje na temat łącznej powierzchni pustyń na Ziemi; opisuje życie mieszkańców strefy pustyń gorących |
Tytuł rozdziału w podręczniku |
Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: |
Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę celującą Uczeń: |
6. Krajobraz śródziemnomorski |
rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy śródziemnomorskiej; rozpoznaje na ilustracjach 3 rośliny występujące w strefie śródziemnomorskiej; rozpoznaje na ilustracjach 3 zwierzęta żyjące w strefie śródziemnomorskiej; wymienia nazwy 5 produktów otrzymywanych z roślin uprawianych w strefie śródziemnomorskiej |
wskazuje na mapie strefę śródziemnomorską; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; wymienia po jednym przedstawicielu gadów, ptaków i ssaków żyjących w strefie śródziemnomorskiej; rozpoznaje na ilustracjach 5 roślin uprawianych w strefie śródziemnomorskiej |
omawia cechy klimatu śródziemnomorskiego; wyjaśnia pojęcie: makia; wymienia nazwy atrakcyjnych turystycznie miejsc leżących w strefie śródziemnomorskiej |
omawia zmiany w szacie roślinnej strefy śródziemnomorskiej spowodowane działalnością człowieka; opisuje cechy roślin tworzących makię; wyjaśnia pojęcie: roślinność twardolistna; pokazuje na mapie atrakcje turystyczne strefy śródziemnomorskiej |
przygotowuje i prezentuje informacje o roślinach trujących i parzących w wysokiej temperaturze otoczenia oraz o niebezpiecznych zwierzętach występujących w strefie śródziemnomorskiej; opisuje życie mieszkańców strefy śródziemnomorskiej; przygotowuje prezentację o wybranych atrakcjach turystycznych strefy śródziemnomorskiej |
7. Krajobraz lasów liściastych i mieszanych |
rozpoznaje na ilustracjach 5 drzew liściastych; na podstawie ilustracji omawia zmiany wyglądu drzewa liściastego w ciągu roku; wymienia warstwy lasu; rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt występujących w lasach liściastych i mieszanych |
wymienia cechy klimatu umiarkowanego; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; omawia przystosowania zwierząt żyjących w lasach liściastych i mieszanych do warunków zimowych |
wymienia czynniki ograniczające zasięg występowania lasów liściastych i mieszanych; omawia przystosowania drzew liściastych do zmian temperatury w ciągu roku |
porównuje strukturę lasu liściastego i wilgotnego lasu równikowego; opisuje życie zwierząt w lesie w poszczególnych porach roku |
opisuje życie mieszkańców strefy lasów liściastych i mieszanych; przygotowuje w formie graficznej informacje o najbardziej i najmniej zalesionych krajach europejskich |
8. Krajobraz strefy stepów |
rozpoznaje na ilustracjach krajobraz stepowy; rozpoznaje na ilustracjach 3 rośliny stepowe; rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt stepowych |
wskazuje na mapie strefę stepów; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; omawia 3 wybrane przystosowania zwierząt do życia na stepie |
wyjaśnia pojęcia: step, pampa, preria; porównuje przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w strefie lasów liściastych i mieszanych oraz w strefie stepów; omawia przystosowania roślin do życia na stepie |
porównuje warunki klimatyczne w strefie lasów liściastych i mieszanych oraz w strefie stepów; opisuje zmiany w szacie roślinnej stepów w ciągu roku; podaje przykłady przekształcania stepów przez człowieka |
opisuje życie mieszkańców strefy stepów |
9. Krajobraz północnych lasów iglastych |
rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy północnych lasów iglastych; rozpoznaje na ilustracjach 5 roślin występujących w tajdze; rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt żyjących w tajdze |
wskazuje na mapie strefę północnych lasów iglastych; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; przyporządkowuje podane rodzaje roślin do właściwych warstw tajgi; na podstawie ilustracji omawia przystosowania 2 gatunków ssaków do życia w tajdze |
opisuje pory roku w strefie tajgi; omawia przystosowania drzew iglastych do warunków klimatycznych panujących w strefie tajgi; omawia przystosowania ptaków do życia w tajdze |
omawia skutki występowania w tajdze wieloletniej zmarzliny; opisuje szatę roślinną tajgi; wymienia przykłady owadów, płazów i gadów żyjących w tajdze; wyjaśnia pojęcia: tajga ciemna, tajga jasna |
przygotowuje i prezentuje dane liczbowe o tajdze w odniesieniu do całej Ziemi (powierzchnia, liczba gatunków roślinnych, zwierzęcych itp.); opisuje życie mieszkańców strefy północnych lasów iglastych |
Tytuł rozdziału w podręczniku |
Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: |
Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę celującą Uczeń: |
10. Krajobraz tundry |
rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy tundry; rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki roślin występujących w strefie tundry; rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki zwierząt występujących w tundrze przez cały rok |
wskazuje na mapie strefę tundry; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; rozpoznaje na ilustracjach zwierzęta występujące w tundrze podczas dnia polarnego; wymienia przystosowania ssaków do życia w tundrze |
omawia cechy klimatu panującego w strefie tundry; omawia przystosowania roślin do warunków klimatycznych panujących w tundrze |
wyjaśnia, dlaczego na obszarze tundry nie występują lasy; |
opisuje życie mieszkańców tundry |
11. Krajobraz pustyń lodowych |
rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy pustyń lodowych; rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki zwierząt występujących w strefie pustyń lodowych; na podstawie ilustracji omawia cechy budowy pingwina |
wskazuje na mapie strefę pustyń lodowych; odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; rozpoznaje na ilustracjach ssaki żyjące na obszarach polarnych |
omawia cechy klimatu panującego w strefie pustyń lodowych; rozpoznaje na ilustracjach rośliny występujące na obszarach polarnych; omawia przystosowania ssaków do życia na obszarach polarnych |
wyjaśnia pojęcie: lądolód; porównuje Arktykę i Antarktykę; rozpoznaje na ilustracjach ssaki wodne zamieszkujące wody otaczające pustynie lodowe |
przygotowuje i prezentuje informacje na temat badań obszarów polarnych z uwzględnieniem wkładu Polaków; przygotowuje informacje na temat polskich wypraw polarnych |
12. Krajobraz wysokogórski |
wskazuje na mapie Alpy; rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki zwierząt żyjących w Alpach |
wymienia po kolei piętra roślinne w Tatrach; rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki roślin wysokogórskich; omawia przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w górach wysokich |
podaje charakterystyczną cechę klimatu górskiego; wymienia po kolei piętra roślinne w Alpach; wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego |
porównuje piętra roślinne Tatr i Alp; omawia charakterystyczne cechy budowy roślin wysokogórskich; wyjaśnia, dlaczego w górach wysokich występuje piętrowy układ roślin |
przygotowuje folder na temat alpejskich atrakcji turystycznych |
13 Podsumowanie działu 4 |
|||||
1. Mieszaniny substancji |
wymienia przykłady mieszanin; bada doświadczalnie wpływ mieszania na szybkość rozpuszczania się cukru w wodzie; formułuje wniosek na podstawie przeprowadzonego doświadczenia |
wyjaśnia pojęcie mieszaniny niejednorodnej na podstawie obserwacji mieszaniny wody i piasku; podaje przykłady mieszanin niejednorodnych; wyjaśnia pojęcie mieszaniny jednorodnej na podstawie obserwacji mieszaniny wody i soli lub wody i octu; wymienia czynniki przyspieszające proces rozpuszczania; podaje po 3 przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych |
omawia cechy mieszaniny; omawia składniki roztworu; wyjaśnia, czym są stopy |
wyjaśnia pojęcie: mieszanina; podaje przykłady substancji nierozpuszczalnych w wodzie; wyjaśnia, na czym polega rozpuszczanie; charakteryzuje powietrze jako jednorodną mieszaninę gazów |
wyjaśnia, dlaczego katastrofy tankowców stanowią zagrożenie dla organizmów morskich; porównuje rozpuszczalność różnych substancji w określonej objętości wody, która ma określoną temperaturę |
Tytuł rozdziału w podręczniku |
Wymagania na ocenę dopuszczającą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dostateczną. Uczeń: |
Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: |
Wymagania na ocenę bardzo dobrą. Uczeń: |
Wymagania na ocenę celującą Uczeń: |
2. Rozdzielanie mieszanin substancji |
wymienia sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych; rozdziela mieszaninę siarki i opiłków żelaza; podaje 2 przykłady wykorzystania różnych sposobów rozdzielania mieszanin w życiu codziennym |
do podanych mieszanin dobiera sposób ich rozdzielenia; rozdziela mieszaninę soli z cukrem pudrem; wymienia sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych; omawia sposób rozdzielenia mieszaniny wody i soli |
omawia filtrację jako sposób rozdzielenia mieszaniny niejednorodnej; rozdziela dwoma sposobami mieszaninę wody i kredy; do poznanych sposobów rozdzielania mieszanin dobiera przykłady z życia codziennego |
omawia sposoby rozdzielenia wody i piasku oraz wody i węgla leczniczego; rozdziela mieszaninę mąki ziemniaczanej i cukru, wykorzystując różną rozpuszczalność tych substancji w wodzie; wyjaśnia, dlaczego podczas rozdzielania składników mieszanin jednorodnych wykorzystuje się różnice w temperaturze wrzenia lub krzepnięcia składników mieszanin |
omawia sposób rozdzielania składników ropy naftowej lub innej jednorodnej mieszaniny, której składnikami są ciecze; omawia sposób otrzymania tlenu z powietrza przez Karola Olszewskiego i Zbigniewa Wróblewskiego |
3. Przemiany substancji |
nazywa przemiany stanów skupienia substancji |
wyjaśnia różnice między rozpuszczaniem a topnieniem substancji; podaje przykłady przemian nieodwracalnych zachodzących w najbliższym otoczeniu |
wyjaśnia, na czym polega przemiana odwracalna i nieodwracalna |
opisuje spalanie jako przykład przemiany nieodwracalnej; porównuje procesy utleniania i spalania |
wyjaśnia, dlaczego wysoka temperatura ciała człowieka stanowi zagrożenie dla jego życia |
Podsumowanie działu 5 |
|||||
1. Przyroda i jej zasoby |
podaje przykłady zasobów przyrody |
wyjaśnia pojęcie: zasoby przyrody; podaje po 2 przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych |
charakteryzuje wyczerpywalne zasoby przyrody; omawia na przykładach odtwarzanie się zasobów przyrody |
wyjaśnia, czym są odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody |
klasyfikuje zasoby przyrody występujące w najbliższej okolicy, podając ich przykłady |
2. Globalne skutki zanieczyszczenia środowiska |
podaje 2 przykłady globalnych skutków zanieczyszczeń środowiska; wymienia nazwy gazów cieplarnianych; podaje 2 sposoby zmniejszenia ilości gazów cieplarnianych; wymienia 2 źródła kwaśnych opadów |
wymienia przyczyny zanieczyszczeń środowiska; wyjaśnia pojęcie: dziura ozonowa; na podstawie schematu omawia powstawanie efektu cieplarnianego; podaje przykłady negatywnego wpływu kwaśnych opadów na stan środowiska |
wyjaśnia, dlaczego zanieczyszczenia powietrza należą do szczególnie niebezpiecznych; wyjaśnia rolę gazów cieplarnianych; wymienia czynniki wpływające na wzrost ilości gazów cieplarnianych w atmosferze; wyjaśnia, w jaki sposób powstają kwaśne opady |
omawia rolę warstwy ozonowej; omawia skutki wzrostu ilości gazów cieplarnianych na środowisko przyrodnicze; podaje sposoby zapobiegania powstawaniu kwaśnych opadów |
przygotowuje i prezentuje informacje na temat działań lokalnych służących ochronie środowiska; przygotowuje i prezentuje informacje na temat wpływu zanieczyszczeń środowiska na zdrowie i życie ludzi w Polsce i na świecie |
3. Międzynarodowa współpraca na rzecz ochrony przyrody |
proponuje 2 sposoby ratowania ginących gatunków roślin i zwierząt |
podaje przykłady pamiątek z podróży (przedmiotów), których przywożenie jest zabronione |
podaje przykłady działań na rzecz ochrony przyrody prowadzonych przez organizacje międzynarodowe |
podaje przykłady zadań z zakresu ochrony przyrody wymagających międzynarodowej współpracy; podaje przykłady międzynarodowych konwencji na rzecz ochrony przyrody |
tworzy plakat nt. „Czego nie przywozić z wakacji?” |
4. Podsumowanie działu 6 |
|||||
Projekty edukacyjne |
Wymagania i ocenianie zgodnie z ustalonymi kryteriami oceny projektu edukacyjnego |